Miep Diekmann Thesis prijs 2016

Vandaag is een heugelijke dag voor de jeugdliteratuur, een dag die verschillende generaties met elkaar verbindt: de jonge lezers voor wie de boeken bedoeld zijn, de jonge onderzoekers die zich met grote ernst op de studie van de jeugdliteratuur toelegden, de niet zo jonge juryleden die elk vanuit hun eigen expertise de thesissen gelezen hebben en last but not least de gevierde schrijfster Miep Diekmann naar wie de prijs vernoemd werd.

Eigenlijk is het vreemd dat er niet eerder een prijs werd vernoemd naar Miep Diekmann. Een prijs voor grensoverschrijdende jeugdliteratuur bijvoorbeeld, voor jeugdliteraire kritiek of voor vertalingen. Een prijs voor het behartigen van schrijversbelangen, of voor de promotie van het goede kinderboek. Op alle fronten van de jeugdliteratuur zijn wij schatplichtig aan de inzet van deze auteur. Niet voor niets wordt Miep Diekmann, samen met Annie M.G. Schmidt en An Rutgers van der Loeff, ook wel de ‘moeder’ van de naoorlogse jeugdliteratuur genoemd. Wie een prijs wint met deze naam tooit zich met een jeugdliteraire guirlande die verwachtingen wekt.

De eer viel het jeugdliteraire onderzoek te beurt. Miep Diekmann was een van de eersten die al in de jaren zestig, wetenschappelijke aandacht vroeg voor het kinder- en jeugdboek. Toen al pleitte zij voor een leerstoel kinder- en jeugdliteratuur. Jeugdliteratuur verdiende gefundeerde en professionele aandacht , zo vond zij, en daarom moesten kinderboeken bestudeerd worden op de universiteit. Het pleidooi van Miep Diekmann is gelukkig niet in dovemansoren gevallen. Elk jaar schrijven vele studenten een thesis over een jeugdliterair onderwerp. Elk jaar studeert een groep studenten af aan de universiteit Tilburg met een bijzondere Master Jeugdliteratuur op zak. En ook aan de Universiteit van Amsterdam wordt, vanuit een andere invalshoek, nl. de boekwetenschap, sinds enkele jaren een Master studiepad Kinderboeken aangeboden.

De jury boog zich dit jaar over negen thesissen uit vier verschillende universiteiten in Nederland en Vlaanderen. Verschillende onderwerpen vonden aansluiting bij maatschappelijk relevante discussies zoals dementie, homoseksualiteit, het lot van jonge kankerpatiënten en de ecologische crisis. Andere onderzoekers analyseerden vanuit nieuwe inzichten over traditie en cultureel geheugen oorlogsboeken en Bijbelboeken voor jonge lezers. Verder werd de dunne grens tussen fictie en non-fictie verkend aan de hand van narratieve technieken. De minutieuze analyse van twee  adolescentenroman een Nederlands en een Amerikaans boek zette de deur open voor een internationale denkoefening. En natuurlijk kon de eeuwige vraag ‘Hoe literair is de jeugdliteratuur?’ niet ontbreken.

De onderwerpen zijn zeer uiteenlopend, maar voor elke thesis geldt dat de opzet en de uitwerking heel gedegen is. Hierbij zou de jury echter wel als kanttekening willen zetten dat, zeker bij onderzoeken  over prentenboeken , over het algemeen wat meer  afbeeldingen doorgaands op zijn plaats zouden zijn. Plezierig is dat alle werkstukken opvallend goed geschreven zijn – soms in het Engels waar dit vereist is – anders in vlot en keurig Nederlands.

Het behoort tot de taak van een jury om te oordelen en te zoeken naar die thesissen die net dat ietsje meer hebben, die zich onderscheiden door diepgang of originaliteit. Twee thesissen krijgen  namens IBBY-Nederland een eervolle vermelding (en daaraan verbonden een geldbedrag van 250 euro). Eén iemand mag zich laureaat noemen en krijgt de Miep Diekmannprijs (en daarbij het bedrag van 750 euro).

De eerste eervolle vermelding gaat naar Jozefien de Leest van de Universiteit van Amsterdam voor haar thesis  Een ‘kindermenu ‘ in de literatuur. Wat wordt er over een literaire status gecommuniceerd naar het publiek anno 2013? Jozefien de Leest onderzocht met grote nauwkeurigheid het kinderboekenjaar 2013. Wat is verschenen? Wie schreef er over? Welke boeken werden bekroond? met de bedoeling de perceptie in kaart te brengen. Als jonge onderzoekster toont ze aan dat ze de veldtheorie goed beheerst en inzicht heeft in de actoren en factoren die het beeld van de jeugdliteratuur bepalen. Het werkstuk dat voorligt is een bouwsteen voor verder onderzoek.

De tweede eervolle vermelding gaat naar Bedenk dat dit is geweest… De Tweede Wereldoorlog in recente jeugdliteratuur, het eindwerk van Maaike Vaes van de Universiteit Tilburg. Zij stelt de vraag of ongewenste tendensen in de hedendaagse herdenkingscultuur ook zichtbaar zijn in de recente jeugdliteratuur. Aan de hand van zes recente jeugdromans over de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust onderzoekt ze hoe jeugdliteratuur als onderdeel van het cultureel geheugen die rol invult. Naast de boeiende inhoud verdient ook de mooie cover van haar werkstuk een kleine vermelding.

De Miep Diekmann Thesisprijs 2015  gaat naar Mecu Ginting van de Universiteit Tilburg voor Wild Waters. An Analysis of the Dynamics between People and Water in Dutch Children’s Literature from the Vantage Point of the Ecohumanities. Mecu Ginting koos voor een brandend actueel onderwerp, de gevolgen van de klimaatcrisis die zich aandienen;  en een uitgesproken Nederlandse problematiek: de strijd tegen het water. De gekozen invalshoek ‘ecocriticism’ en ‘ecohumanism’ is verrassend nieuw. In haar thesis analyseert de schrijfster aan de hand van vijf recente jeugdboeken en een boek uit de jaren zeventig Oosterschelde windkracht 10 of en hoe de jeugdliteratuur aansluit bij het hedendaagse maatschappelijk en ideologisch discours. Door de historische fundering laat ze zien hoe de jeugdauteurs beïnvloed zijn door normen en waarden die samenhangen met concrete historische gebeurtenissen. Daarnaast wordt duidelijk gemaakt op welke manier ze hun ideologieën proberen over te brengen op de volgende generatie. De jury waardeerde de heldere analyse maar ook haar kritische houding ten opzichte van de theorieën die ze hanteert. Deze thesis laat volgens ons het meest overtuigend zien dat jeugdliteratuur een volwaardig wetenschappelijk onderzoeksobject kan zijn, een bron ook voor breder onderzoek met een duidelijke maatschappelijke relevantie. En dat is precies waar Miep Diekmann in haar lange schrijverscarrière steeds voor geijverd heeft.

De jury wenst deze laureate maar ook alle andere deelnemers een succesvolle loopbaan toe waarin de jeugdliteratuur een blijvende plaats mag krijgen.